Những bạn trai mà tinh thần lành mạnh xử đối với bất cứ ai đều tỏ ra mình có giá trị. Trong chốn tu trì họ vẫn hoạt động bên ngoài và thường họ làm cho thân thể khổ nhọc để diệt dục, nhưng đặc biệt nhất là họ có một đời sống nột tâm sâu sắc nhờ thánh sủng, trong thinh lặng của linh hồn họ nếm thú vị siêu thoát, cảm thấy tránh được mọi phiền toái, rắc rối của lòng thù, vừa được cái vui lâng lâng vì làm những việc thiện cho Trời, cho người. Hoa niên đã về, các người thân mến nhất của bạn trai trong gia đình hình như bạn trai chưa cho là thỏa mãn.
Họ không thích đi chơi, cũng không thèm đọc sách. Hãy thân mật giao tiếp họ, tham dự những cuộc uống nước chơi, những tiệc tùng của họ. Bắt họ ra trước công chúng nói vài tiếng: tim họ như muốn nhảy ra khỏi ngực.
Họ lắc đầu, không biết trả lời sao. Đức tế nhị cũng lệch lạc vì sự ê chề của thú xác thịt, của tật thày lay. Vì lẽ đó, tình tâm giao của bạn trai có tính chất bồng bột, xao xuyến, mịt mờ.
Tất cả của trần thế đều làm khổ con người: chưa được thì khổ, bôn ba tìm kiếm được rồi thì khổ lo lắng bảo tồn, rủi mất thì khổ hối tiếc, tìm lại được một thời gian thì khổ nhàm chán. Ơû thời nầy mấy tiếng tự do, dân chủ cũ như trái đất mà tôi thấy có nhiều cơ quan giáo dục, người ta còn dùng lối giáo dục độc tài mà tôi gọi là lối giáo dục Tập vật như người ta luyện khỉ múa lân. Mà coi chừng mấy câu: cây xiên bên nào ngã bên nấy, ai gieo gió thì gặt bão luôn vô nghĩa đâu.
Người lớn có rầy thì họ cho là bó buộc, là hủ lậu. Chúng tôi biết có nhiều lòng trai khi yêu ai có thiện chí lắm, có những ý tưởng trong sạch cao cả lắm, nhưng cứ chung mà nói, ái tình của họ mặc dầu họ không ý thức, tàng trữ yếu tố xô đẩy họ đến chỗ chiếm hữu người bạn gái mà họ mến yêu. Giáo dục đâu có ý nghĩa là chỉ biết tiêu cực trừ tật xấu.
Nhiều công việc gấp rút họ làm cách thẫn thờ, lờ đờ tựa nước ương. Trong buổi dậy thì, ngoài nhiều bạn trai mắc quái tật đơn độc và trên con số không nhỏ mắc chứng đồng tính ái tức là hai người nam yêu nhau. Đó là chưa nói sự rút rỉa của lương tâm, sự trừng phạt của lưỡi đời mai mỉa.
Biết tâm lý nầy, các nhà giáo ducï khi thấy bạn trai lầm lỗi đừng tấn công ào ạt va chạm tự ái của họ bằng mỉa mai chỉ trích. Làm tác văn thì họ viết văn đọc vừa nổ mắt vừa điếc rái một lượt. Nhưng tôi vui mừng hơn khi bạn khôn ngoan thực tế hóa các mộng ấy bằng học tập, tu đức.
Oâng bà Việt Nam không nói bậy luôn đâu. Từ tâm tình tự kiêu ấy, bạn trai có đầu óc muốn cai trị thiên hạ, muốn ăn trên ngồi trước và ai cũng phải vâng phục mình. Nhưng tại ý chí nhiều hơn vì chính tài năng nầy điều khiển sức khỏe của họ và là bùa thành công cho họ khi họ gặp chướng ngại vật tinh thần hay vật chất.
Nhưng họ không có xu hướng tinh thần tự nhiên dồn tâm tư vào những gì đòi hỏi sự suy xét nhiều. Người bạn trai chưa phải là người nuôi chí lớn nhưng không phải không có nhiều cao vọng. Vẫn biết các lý tưởng trên có nhiều điểm rất hay.
Cái gì của thời qua, họ cho là hủ lậu. Họ thâm độc khi oán thù. Họ cảm thấy sự hiện diện của bạn gái là một đòi hỏi thầm kín của tâm hồn họ, một tâm hồn thèm khát niền an ủi, sự khuyến khích, ủy lạo.